بررسی وضعیت حقوقی
نیلینگ( Nailing)
یا میخکوبی
شهرنشینی، زندگی شهری و الزامات ناشی از آن، مسائل و مشکلات جدیدی را فراروی بشر قرار می دهد و حقوق نیز به عنوان علمی که به تنظیم روابط اجتماعی و انسانی می پردازد، نمی تواند نسبت به این تغییر و تحولات بی تفاوت بوده و باید برای مشکلات، راه حل های حقوقی ارائه داده یا موضع خود را در قبال این تغییر و تحولات اعلان کند.
توسعه شهر نشینی و کمبود زمین جهت ساخت مسکن مورد نیاز، توسعه عمودی شهر را ضروری و ناگریز ساخته و این مسئله، موضوعات و مشکلات جدید فنی و حقوقی ایجاد نموده است که قدیمی ترین و اولین مسئله در این زمینه، آپارتمان سازی و آپارتمان نشینی و حفظ و رعایت حقوق املاک مجاور و در نظر گرفتن حقوق مجاورین و همسایگان می باشد. به موجب ماده 30 قانون مدنی ؛ هر مالکی نسبت به مایملک خود، حق همه گونه تصرف و انتفاع را دارد ولی از طرف دیگر به موجب یک اصل کلی که در اصل 40 قانون اساسی نیز بیان گردیده است، سوء استفاده از حق ممنون بوده و هیچکس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد و البته در مقام تزاحم و تعارض بین حق مالک و حق همسایه، ماده 132 قانون مدنی با بیان ممنوعیت تصرفی که موجب تضرر همسایه می گردد، تصرفات متعارفی که برای رفع حاجت یا رفع ضرر باشد را مستثنی کرده است.
توسعه عمودی شهر و لزوم ساخت ساختمانی بلند مرتبه در ارتفاع، از نظر فنی؛ گود برداری عمیق تر و پی کنی و پی ریزی و ساخت فوندانسیون در لایه های زیرین خاک را ضروری می گرداند و در هنگام گود برداری، مسئله مهمی که هماز نظر حقوقی و هم از نظر فنی و مهندسی قابل توجه و مهم است، رعایت نکات فنی و ایمنی است به مجاورین لطمه و آسیبی وارد نگردد.
دعاوی، مسائل و مشکلاتی که درنتیجه فرو ریختن ساختمانهای مجاور محل گود برداری در سالهای اخیر ایجاد و مطرح شده، ناشی از این است که در هنگام گود برداری، اصول مربوط به مهاربندی و حفاظت جانبی رعایت نشده است و ناگفته پیداست که هرچه ارتفاع و طبقات ساختمان در حال ساخت بیشتر باشد، بالطبع به گودبرداری عمیق تر و بیشتری نیاز بوده و در این شرایط، مهاربندی و اتخاذ تدابیر مناسب جهت جلوگیری از ورود لطمه و آسیب از اهمیت فزاینده ای برخوردار می باشد.
از نظر فنی و مهندسی، روش های گوناگونی برای نگهداری و مهاربندی جانبی وجود دارد که عبارتند از:
- مهاربندی توسط المانهای افقی و مایل Braced wallt
- مهار بندی توسط المانهای کششی Solider beam& lagging
- مهار بندی توسط سپر کوبی Braced sheet pile
- مهاربندی توسط شمع های درجا Bored pile walls
- مهاربندی توسط دیوار دیافراگمی Diaphragm walls
- مهاربندی توسط نیلینگ soil nailing
هرکدام از روشهای یاد شده برای عمق به خصوص و زمینها و مکانهای خاصی مناسب است که مهندسین مشاور با در نظر گرفتن مجموع عوامل موثر، از جمله ارتفاع گودبرداری، مقاومت و جنس خاک، وضعیت ساختمانهای مجاور و غیره، استفاده از یکی از روش های یاد شده را برای مهاربندی و حفاظت جانبی پیشنهاد می کنند، اما آنچه که در این نوشتار مورد بحث قرار میگیرد، آخرین روش یعنی روش نیلینگ می باشد. گفته میشود که استفاده از این روش از حدود سه دهه قبل آغاز شده و به عنوان یک تکنیک برای پایداری ترانشه ها و حفاظت گود با انعطاف پذیری بالا استفاده می گردد.
Nailing از نظر لغوی به معنای میخ زنی و میخ کوبی است. این روش اولین بار در سال 1972 در ورسای فرانسه مورد استفاده واقع شد و یکی از اولین راهنماهای ملی برای Soil nailing در سال 1987 در ژاپن منتشر شد.
تئوری استفاده از روش نیلینگ بر مبنای مسلح و مقاوم کردن توده خاک با استفاده از دوختن توده خاک توسط مهارهای کششی فولادی nail با فواصل نزدیک به هم می باشد.
استفاده از این روش، سبب می شود که:
- مقاومت برشی توده خاک افزایش یابد.
- نیروی لغزشی در سطح گسیختگی و لغزشی، کاهش می یابد.
- تغییر مکانهای خاک در اثر افزایش مقاومت برشی در سطح لغزش خاک slid را محدود کرده و تحت کنترل در می آورد ( بدلیل افزایش نیروی قائم)
گفته شده نیلینگ در پروژه های عمرانی زیر کاربرد دارد:
- پایداری ترانشه ها در احداث بزرگراهها و راه آهن ها
- پایداری جداره تونلها و سازه های زیر زمینی
- پایدار سازی و حفاظت گود در سازه های مناطق شهری ، ساختمانهای مجاور گود، ایستگاههای زیر زمینی مترو
- پایدار سازه کوله های مجاور پل ها در زمین های سست و ریزش
اجرای نیلینگ بطور خلاصه مستلزم آن است که پس از اجرای گود برداری، در دیوارهای جانبی حفره ها و چاله هایی ایجاد گردیده و آرماتورهای فولادی با قطر 76 الی 150 میلی متر درون آن چال تزریق گردد. فواصل بین مهارهای کششی درحدود 1 الی 2 متر می باشد و طول آن نیز در حدود 70 الی 100 درصد ارتفاع گود می باشد لذا اگر ارتفاع گود، 100 متر باشد، طول مهارهای کششی باید بین 70 تا 100 متر باشد.بعد یک رویه بتنی ( شاتکریت) روی ترانشه های حفاری شده قرار می گیرد (شاتکریت به عنوان بتن یا ملاتی که از طریق شیلنگهای پلاستیکی حمل شده و با استفاده از هوای فشرده با سرعت زیاد به سطح مورد نظر پاشیده می شود) صرفنظر از تمام مسائل فنی که در مورد این مسئله وجود دارد، از نظر عمومی و حقوقی، حفر چاله ها و حفره ها در دیوارهای جانبی ملک گودبرداری شده، مستلزم آن است که این حفاری در ملک مجاور صورت گیرد و سئوالی که از نظر حقوقی مطرح می شود،این است که حفر چاله ها و تزریق آرماتور و بتن به داخل حفره هایی که در ستون پایینی ملک مجاور حفر و ایجاد گردیده اند، از نظر حقوقی چه جایگاهی دارد؟
برای پاسخگویی به این سئوال، باید ببینیم که ملک مجاور که عملیات یاد شده باید در آن انجام شود، ملک شخصی است یا راهها و املاکی هستند که متعلق به عموم است؟
و در دو بحث مجزا به این بحث می پردازیم:
- اگر ملک مجاور، متعلق به شخص دیگری باشد. در این مورد ظاهرا تردیدی در ممنوعیت چنین اقدامی وجود ندارد چرا که طبق ماده 38 قانون مدنی، مالکیت زمین، مستلزم مالکیت فضای محاذی آن است تا هرکجا بالا رود و همچنین است نسبت به زیر زمین، بالجمله مالک حق همه گونه تصرف در هوا و قرار دارد مگر آن چه را که قانون استثنا کرده باشد.
پس مالک ملک مجاور، مالک فضای زیرین ملک خودش هم هست و فقط او حق دارد که در ملک خویش تصرف کند و بنا به عمومات قانونی، می تواند دیگران را از تصرف در ملک خویش باز دارد، لذا در این مورد اخذ رضایت مالک ملک مجاور جهت انجام عملیات نیلینگ ضروری است و اگر چنین رضایتی اخذ نشده باشد، مالک ملک مجاور می تواند از اجرای عملیات یاد شده که مستلزم تصرف در ملک اوست، جلوگیری نماید خصوص اینکه انجام چنین عملیاتی از آنجایی که انبوهی از آرماتور و بتن را درطبقات تحتانی ملک مجاور انباشته می کند، می تواند برای وی از جهت حفاری احتمالی آینده تولید اشکال نموده و این عملیات را برای وی بسیار دشوار و پر هزینه کند و علاوه بر این، از جهت فنی نیز هرچند که فضای زیرین خاک را تقویت کرده و مستحکم می سازد ولی به لحاظ جابه جایی طبقات خاک، می تواند در بردارنده زیانهایی برای وی بوده و ساختمانهای موجود در ملک را دچار شکستگی کند.
- اگر ملک مجاور، ملک شخصی نبوده و راه و خیابان عمومی باشد.
در این زمینه ماده 24 قانون مدنی اشعار میدارد؛ هیچکس نمی تواند، طرق و شوارع عامه و کوچه هایی را که آخر آنها مسدود نیست، تملک نماید. پس مالکیت این مکانها به عموم مردم تعلق داشته و قابل تملک خصوصی نیست و قابلیت نقل و انتقال هم ندارد منتهی به جهت حفظ منافع و مصالح عمومی، حق بهره برداری و نگهداری و استفاده از این املاک، به شهرداری محول شده است. بند 1 ماده 55 قانون شهرداریها، ایجاد خیابانها و کوچه ها و معابر عمومی را از وظایف شهرداری دانسته است و در بند 7 همان ماده، حفظ و اداره کردن اموال غیر منقول متعلق به شهر به عهده شهرداری گذاشته شده است و تبصره 6 ماده 96 قانون موصوف نیز به صراحت اعلام داشته که اراضی کوچه های عمومی و میدانها و پیاده روها و خیابانها و به طور کلی معابر و .... واقع در محدوده هر شهر که مورد استفاده عموم است، ملک عمومی محسوب و در مالکیت شهرداری است.
از طرفی بواسطه اینکه این املاک در مالکیت عمومی است، همه حق دارند، بطور متعارف و به گونه ای که مزاحم دیگران نباشند، از این املاک استفاده نمایند و شهرداری نیز به عنوان متولی این املاک، در مواقع مقتضی می تواند اجازه چنین استفاده ای را صادر نماید. در موقعی که شخصی جهت گود برداری و احداث ساختمان، از شهرداری مجوز و پروانه ساختمانی اخذ می نماید، از جمله مدارکی که باید به شهرداری تسلیم شود، نقشه ها و طرح عملیات که از جمله آنها، برنامه و روش نیلینگ Nailing در سطوح زیرین خیابان ها و معابر است، می باشد. وقتی این مدارک به شهرداری تسلیم می شود و شهرداری با این ترتیب و با این سابقه، پروانه ساختمانی صادر می کند در واقع مجوز استفاده از سطوح زیرین معابر را صادر نموده است و چنین استفاده ای نیز با توجه به نوع استفاده از معابر و خیابانها، استفاده ای غیر متعارف و غیر معقول از خیابان تلقی نمی گردد تا با ممنوعیتی مواجه باشد.